Sklep internetowy, strona firmowa, serwis społecznościowy czy blog to tylko niektóre z wielu typów serwisów internetowych. Każdy z nich jest inny, każdy posiada swoją indywidualną specyfikę, każdy jest odpowiedzią na innego rodzaju oczekiwania użytkowników. Jednak w tej różnorodności można dostrzec pewne cechy wspólne. Jedną z nich z pewnością jest chęć nawiązania i utrzymywania dobrych relacji z użytkownikami czy potencjalnymi klientami. Pomocne w tej kwestii są wszelkiego rodzaju formularze, które w zależności od typu danej witryny i przeznaczenia mogą się od siebie diametralnie różnić. Niestety formularz nie należy do najbardziej lubianych przez użytkowników form kontaktu. Nie chcąc więc skutecznie odstraszyć od jego wypełnienia, warto podczas projektowania trzymać się kilku zasad, mających na celu ułatwić użytkownikowi przebrnięcie przez cały proces i sprawić, że nasza witryna nie będzie kojarzyła się mu negatywnie.
1. Wymagaj podania jedynie niezbędnych informacji
W czasach, w których planowanie i organizacja czasu to temat niezliczonej ilość wszelkiego typu publikacji i myśl przewodnia sporej ilości kursów i szkoleń, proszenie o wypełnienie długich, składających się z wielu pól formularzy jest dużym błędem. Nie lubimy i nie chcemy tracić czasu na rzeczy zbędne. Tworząc formularz na stronę internetową, warto ograniczyć się do minimum i prosić o wypełnienie jedynie tych pól, których uzupełnienie jest w danej sytuacji konieczne. Każda prośba o podanie dodatkowej informacji, zwłaszcza tej wymagającej przemyślenia lub na przykład przygotowania dokumentów, działa na użytkownika zniechęcająco i oddala go od wykonania działania. Dotyczy to również próśb o podanie informacji prywatnych, takich jak data urodzenia. Często z punktu widzenia prowadzonych działań marketingowych, pozyskanie danych demograficznych jest bardzo pożądane, jednak dla samego użytkownika, tego typu informacja jest zupełnie nieistotna. Pojawienie się więc tego rodzaju nieuzasadnionego pytania może skutkować znacznym obniżeniem zaufania użytkownika w stosunku do formularza i całej witryny, co w konsekwencji może doprowadzić do przerwania jego wypełniania. Pamiętajmy zatem, aby w przypadku pytań, których konieczność budzi wątpliwości, przedstawić użytkownikowi jasny cel pojawienia się ich w formularzu wraz z informacją o zakresie, w jakim celu pozyskane dane będą wykorzystywane.
2. Jasno określ, które pola są wymagane, a które opcjonalne
W przypadku formularzy, w których użytkownicy proszeni są o podanie na przykład prywatnych informacji, rozwiązaniem może być oznaczenie tego rodzaju pól formularza jako opcjonalnych. Pozwoli to użytkownikowi na szybkie podjęcie decyzji, czy chciałby dane pole wypełnić czy też nie. Oczywiście najważniejszą kwestią jest prawidłowe i co istotne widoczne określenie, które pole jest wymagane, a które opcjonalne. Najlepiej, aby tego typu informacja została umieszczona na samej górze formularza. Pozwoli to po pierwsze na wykonanie przez użytkownika szybkiego skanu formularza i określenie szacunkowej ilości czasu na wypełnienie pól oznaczonych jako wymagane, a po drugie ułatwi nawigację między poszczególnymi polami, zwłaszcza w przypadku długich, rozbudowanych formularzy.
3. Zastosuj odpowiednią kolejność pozyskiwania informacji
Kolejność, w jakiej pozyskujemy informacje od użytkownika powinna odzwierciedlać konwersację z nowopoznaną osobą. Podczas pierwszego spotkania nie pytamy od razu o numer telefonu, ale o imię, ewentualnie nazwisko (pomijam tu oczywiście skrajne przypadki). O bardziej szczegółowe informacje pytamy na dalszych etapach prowadzonej rozmowy. Taki schemat konwersacji jest bardzo intuicyjny i naturalny, dlatego warto również zastosować go w przypadku formularzy. W prawidłowo skonstruowanym formularzu w górnej jego części powinny znaleźć się zatem pola zawierające prośbę o podanie informacji ogólnych, takich jak imię czy nazwisko, a dopiero w dalszej jego części pola z danymi bardziej szczegółowymi, jak na przykład adres do korespondencji.
4. Odpowiednio dobieraj kolory
Nieodpowiednio zaprojektowany formularz, w którym zastosowane zostały zbyt mdłe lub odwrotnie, zbyt jaskrawe kolory, zamiast zapraszać do wypełnienia, zdecydowanie odstrasza. Jeśli więc nie chcemy, aby użytkownicy w pośpiechu opuszczali nasze witryny, powinniśmy zadbać o to, aby formularz oprócz swej podstawowej funkcji był również miły dla oka lub chociażby neutralny. Jedną z podstawowych reguł dotyczących tworzenia formularzy jest stosowanie białego tła. Odstępstwa od tej zasady zdarzają się naprawdę rzadko. Dzieje się tak dlatego, że użycie jakiegokolwiek innego koloru niż biały, może dezorientować użytkownika, który na przykład wyszarzone pole może uznać po prostu za nieedytowalne. W przypadku formularzy kolor warto stosować na zasadzie kontrastu. Należy jednak pamiętać, aby stopień kontrastu tła i pozostałych elementów był dość wysoki, ponieważ w innym wypadku granice kolorów w formularzu mogą się zacierać.
5. Stosuj precyzyjne i czytelne opisy pól
Etykiety, czyli opisy pól to jeden z najważniejszych elementów formularza. To one określają, jaka informacja powinna zostać wpisana w danym polu, dlatego powinny być maksymalnie precyzyjne i czytelne, zrozumiałe dla potencjalnego użytkownika, a nie tylko redagującego je specjalisty. W przypadku etykiet, które mogą budzić pewne wątpliwości, warto zastosować dodatkowy opis. Aby jednak nie zabierać miejsca, a tym samym sztucznie nie wydłużać formularza, warto posłużyć się na przykład często stosowanym symbolem znaku zapytania, którego kliknięcie powoduje pojawienie się okna ze szczegółowym opisem i wskazówkami, pozwalającymi na prawidłowe wypełnienie danego pola. Przygotowując opisy poszczególnych pól należy również zastanowić się nad kwestią zastosowania odpowiednich formatów danych. Jeśli pole formularza, w którym należy wprowadzić np. numer telefonu nie jest odpowiednio przygotowane, a zależy nam, aby numer telefonu użytkownika był poprzedzony prefiksem +48, należy oczywiście uwzględnić taką informację w opisie pola, podając konkretny przykład. Tworząc etykiety należy pamiętać również, aby nie stosować skrótów, ponieważ nie dla wszystkich użytkowników muszą być one w pełni zrozumiałe, a także o tym, by używać prostych czcionek, dostosowanych do ekranu monitora. Najlepsze w tym wypadku będą proporcjonalne, pozbawione ozdobników czcionki z rodziny sans-serif, czyli np. Arial lub Verdana.
6. Prawidłowo rozmieszczaj etykiety
Etykieta umieszczona bezpośrednio nad polem formularza to najbardziej zalecane rozwiązanie. Niestety na taki układ można pozwolić sobie jedynie w projektach bardzo krótkich formularzy, w innym wypadku formularz może okazać się zbyt długi, co z kolei może niekorzystnie wpłynąć na jego odbiór przez potencjalnego użytkownika. Alternatywną dla etykiet umieszczonych nad polem są etykiety usytuowane po lewej stronie formularza. Taki układ jest również bardzo korzystny, ponieważ jest zgodny z naturalnym kierunkiem czytania tekstów od lewej do prawej strony. Rozwiązanie to jest więc bardzo intuicyjne.
7. Korzystaj z różnorodnych rodzajów pól:
Wypełnianie formularza powinno przebiegać szybko i sprawnie, dlatego jeśli możemy ograniczyć czas, jaki należałoby poświęcić na uzupełnienie poszczególnych pól, należy to zrobić. Najłatwiej zrealizować to rezygnując z konieczności wpisywania tekstu w poszczególnych polach, na rzecz kliknięć bądź zaznaczeń. Możliwości w tym zakresie jest wiele. Poniżej przedstawiam te najbardziej popularne:
- Radiobutony – czyli tzw. przyciski opcji, stosowane w sytuacjach, gdy użytkownik musi wybrać tylko jedną z dostępnych w formularzu opcji. Przycisk może posiadać jeden z dwóch stanów: włączony lub wyłączony. Kliknięcie go lewym klawiszem myszy powoduje jego aktywację. Stosowany przykładowo podczas zaznaczania opcji: ○ Tak ○ Nie.
- Checkboxy – stosowane w sytuacjach, gdy użytkownik może wybrać kilka z dostępnych opcji.
- Listy rozwijane – stosowane w sytuacjach, gdy użytkownik musi wskazać konkretną opcję z wcześniej zdefiniowanych.
8. Stosuj grupy tematyczne
W przypadku nieco dłuższych formularzy lub tych wymagających podania różnorodnych danych warto zastosować podział tematyczny. Korzyść jest obopólna – nam jako twórcom i odbiorcom wypełnionych formularzy, łatwej będzie posegregować konkretne dane, a użytkownikom pozwoli to lepiej przygotować się do wypełnienia poszczególnych pól formularza, na przykład przygotowując uprzednio wszystkie niezbędne dokumenty. Warto pamiętać, aby grupom nadawać krótkie i precyzyjne nazwy, takie jak na przykład: dane użytkownika, dane do faktury, adres korespondencyjny itp. Warto również mieć na uwadze, aby użycie kolorów i wszelkiego typu ozdobników ograniczyć do minimum, tak aby nie „przeładować” formularza.
9. Wskazuj błędy
Literówki, błędnie wprowadzone lub pominięte dane, użycie niedozwolonych znaków – to jedne z najczęstszych błędów popełnianych przez użytkowników podczas wypełniania formularzy. Ich projektowanie wymaga więc zastosowania praktyk, pozwalających na bieżącą i dokładną analizę. Sprawdzanie poprawności wprowadzonych danych w odniesieniu do określonych kryteriów nosi nazwę walidacji. Działanie to jest niezbędne do prawidłowego przesyłania i odbierania danych. Walidacja służy użytkownikowi, który może natychmiast zareagować i poprawić błąd, ale proces ten ma również na celu zapewnienie bezpieczeństwa danego serwisu, ochronę przed różnego typu atakami. Zasadniczo walidacja po stronie serwera to priorytet, jednak warto zadbać również o walidację po stronie klienta. Jeśli zależy nam na tym, aby potencjalny użytkownik wypełnił formularz, musimy przede wszystkim zadbać o jego wygodę, a zastosowanie walidacji jest jednym z zapewniających ją elementów. Warto pamiętać o tym, aby informacja o popełnionym przez użytkownika błędzie pojawiła się natychmiast po nieprawidłowym uzupełnieniu danego pola. Jeśli możliwość bieżącego sprawdzania błędów nie istnieje, powinniśmy wskazywać wszystkie popełnione błędy od razu. Najlepszym rozwiązaniem będzie umieszczenie tego typu informacji na górze formularza oraz zaznaczenie pól wymagających poprawy na czerwono.
10. Bądź osobistym asystentem
Każde ułatwienie, każda pomoc w zakresie wypełniania formularza jest nie tylko ukłonem w stronę użytkownika, ale również działaniem zwiększającym szansę na otrzymanie interesujących nas danych. Zamiast wskazywać błędy, możemy im zapobiegać, stosując na przykład automatyczne dostosowywanie formatów liczb. Jeśli zależy nam na tym, aby numer telefonu komórkowego podawany był w następującym formacie: +48 XXX-XXX-XXX, zamiast umieszczać informację z prośbą o zastosowanie odpowiedniego formatu lub wskazywać błędy, lepiej wprowadzony przez użytkownika numer automatycznie przerobić na odpowiedni format. Takie rozwiązanie z pewnością zostanie korzystnie odebrane przez użytkownika, a dodatkowo zapewni mu płynność w wypełnianiu poszczególnych pól formularza.
11. Spraw, aby użytkownik czuł się bezpiecznie
Bezpieczeństwo to kluczowa kwestia. Przypadkowe udostępnienie danych osobowych niewłaściwym osobom, może bowiem narazić zarówno użytkownika, jak i właściciela serwisu na przykre konsekwencje. Należy zatem po pierwsze sprawić, aby pozyskiwane dane były odpowiednio zabezpieczone, a po drugie zdobyć zaufanie potencjalnych użytkowników. W tym celu warto zamieścić na stronie odpowiednie dokumenty lub informacje na temat bezpieczeństwa. Ważną kwestią w tym wypadku jest zamieszczenie na stronie polityki prywatności i dokładne wskazanie celu, w jakim konkretne dane są pozyskiwane, przez kogo są pozyskiwane oraz komu mogą zostać udostępnione.
Stosując się do powyższych zasad możemy znacznie ułatwić użytkownikom naszej strony przebrnięcie przez proces wprowadzania danych do formularza. Stosując precyzyjne informacje, określając jasne zasady i traktując wygodę użytkownika priorytetowo, zdecydowanie zwiększamy szansę na otrzymanie od potencjalnego klienta tego, czego od niego oczekujemy. Zwiększamy również jego zaufanie do naszej marki, w sposób przyjemny i komfortowy rozpoczynać współpracę.